Gaspar da Madre de Deus: a Brazilian Confronted with Aristotelianism and Anti-Aristotelism in the 18th Century

Authors

DOI:

https://doi.org/10.31649/sent44.03.006

Keywords:

Brazilian philosophy, Colonial philosophy, Benedictine philosophy

Abstract

This paper examines how the local reception of philosophies spread throughout the world took place in the work of Brother Gaspar da Madre de Deus, an 18th-century Brazilian philosopher, particularly in his reflections on the concepts of noun, verb, and sentence, as presented in the manuscript Philosophia Platonica. Although the title suggests a certain Platonism, the analysis reveals a theoretical commitment to Aristotelianism and, simultaneously, a dialogue with Iberian anti-Aristotelian authors, such as Soares Lusitano and Arriaga, whose thought Friar Gaspar critically rethinks within the scope of Colonial Scholasticism.

Author Biography

Guilherme Henrique Borin, Federal University of Triângulo Mineiro (Uberaba, Minas Gerais / Brazil)

Member of the Studia Brasiliensia Group (CNPq), project linked to

References

Aristotle. (1962). The categories, On Interpretation, Prior Analytics. (H. P. Cooke & H. Tre-dennick, Trans.). London: Heinemann.

Arriaga, R. (1632). Cursus Philosophicus. Parisiis: apud Martinum Durand.

Bezerra, A. (1979). A filosofia na fase colonial. In C. Junqueira (Dir.), Moralistas do século XVIII. Rio de Janeiro: Documentário.

Caramuel y Lobkowitz, J. (1642). Philosophia rationalis et realis. Lovanii: Typis Everardi de Witte.

Cerqueira, L. A. (2002). Filosofia brasileira: ontogênese da consciência de si. Petrópolis: Vozes.

Conimbricenses. (1606). Commentarii Collegii Conimbricensis e Societate Iesu in Universam Dialecticam Aristotelis Stagirita. Conimbricae: ex officinal didaci Gomez Loureyro Universitatis Architipographi.

Duve, T. (2021). The School of Salamanca: a case of global knowledge production. In T. Duve, J. L. Egío & C. Birr (Eds.), The School of Salamanca: a case of global knowledge production (pp. 1-42). Leidein: Brill. https://doi.org/10.1163/9789004449749_002

Gaspar da Madre de Deus. (1748). Philosophia platonica seu cursus philosophicus rationale, naturalem et transnaturalem philosophiam, sive Logicam, Physicam et Metaphysicam completens. São Paulo: Arquivo do mosteiro de São Paulo.

Heider, D. (2014). Universals in second Scholasticism... Amsterdam: Johan Benjamins. https://doi.org/10.1075/bsp.54

Lanza, L., & Toste, M. (2021). The influence of Salamanca in the Iberian Peninsula: the case of the Faculties of Theology of Coimbra and Evora. In T. Duve, J. L. Egío & C. Birr (Eds.), The School of Salamanca: a case of global knowledge production (pp. 120-168). Leiden: Brill. https://doi.org/10.1163/9789004449749_005

Lossada, L. (1743). Institutiones dialecticae ad primam partem brevity philosophici cursus pertinentes. Salmanticae: ex typographia Antonii Villargordo.

Luna, J. G. (1947). Os monges beneditinos no Brasil: esboço histórico. Rio de Janeiro: Lumen Christi.

Marques, L. Á. (2021). Em busca da filosofia colonial brasileira. Veritas, 66(1), 1-12. https://doi.org/10.15448/1984-6746.2021.1.39730

Marques, L. Á. (2023). Logic in Brazilian Colonial Corpora. Revista de Filosofia Aurora, 35(1),

-19. https://doi.org/10.1590/2965-1557.035.e202330143

Mattos, C. (1970). Frei Gaspar da Madre de Deus. Revista brasileira de Filosofia, 20(78),

-225.

Mattos, C. (1972). Trechos de Frei Gaspar da Madre de Deus. Revista brasileira de Filosofia, 22(85), 70-86.

Pich, R. H. (2023). Frei Gaspar da Madre de Deus e a Philosophia Platonica: um estudo introdutório. Classica Boliviana, 12, 425-493. https://doi.org/10.62774/RcbXII569

Rocha, I. P. (2019). A expulsão dos jesuítas: desdobramentos na educação do Brasil Colonial. In L. Á. Marques (Org.), Contra Sócrates (pp. 151-166). Porto Alegre: Fundação Fênix. https://doi.org/10.36592/978-65-81110-08-6-09

Rúbio, A. (1625). Logica Mexicana. Lugduni: sumptibus Ioannis Pilehotte.

Soares Lusitano, F. (1651). Cursus philosophicus in quattuor tomos distributus. Tomus Primus. Conimbricae: Typis Pauli Craesbeeck.

Taunay, A. (1920a). Frei Gaspar da Madre de Deus – biographia do autor. In Gaspar da Madre de Deus, Memórias para a história da capitania de São Vicente (pp. 9-72). São Paulo: Weiszflog.

Taunay, A. (1920b). As obras philosophicas de Frei Gaspar da Madre de Deus. In Gaspar da Madre de Deus, Memórias para a história da capitania de São Vicente (pp. 94-99). São Paulo: Weiszflog.

Downloads

Abstract views: 2

Published

2025-11-30

How to Cite

Borin, G. H. (2025). Gaspar da Madre de Deus: a Brazilian Confronted with Aristotelianism and Anti-Aristotelism in the 18th Century. Sententiae, 44(3), 6–15. https://doi.org/10.31649/sent44.03.006

Issue

Section

ARTICLES

Metrics

Downloads

Download data is not yet available.